CZYSTE

Kod pocztowy: 88-181
Liczba ludności: 136 (stan na 30.06.2023); 140 w 2013 r.
Sołectwo: Czyste
Sołtys: Jacek Kiersztan (od 2003, wcześniej Ryszard Stawicki)
tel.: 606 245 955

Reprezentant w Radzie Gminy: Wioletta Paczkowska

części wsi: Osada
obiekty fizjograficzne: Krzywy Szlak, Moczary, Smyrnia, Ulanowo

We wsi:
- świetlica, opiekun Emilia Michalska
- plac zabaw
- boisko

Pierwsza wzmianka w 1421 r. Wieś od początku rycerska (szlachecka) w parafii Liszkowo. W 1846 r. dobra były własnością Juliusa Stubenraucha, w 1859 r. Augusta Reinsdorfa, od 1866 do 1910 r. należały do rodziny Guradze. Kolejnymi właścicielami byli: Max Kohnert, Januariusz Korytowski (1921 r.), od 1929 do 1946 r. Józef Hoppe, Janina z Bieńkowskich. W końcu XIX w. areał wsi wynosił 1072 morgi, a 117 mieszkańców zajmowało 8 domów. W 1921 r. obszar dworski Czyste miał 9 domów i 154 mieszkańców. We wsi dawny majątek - własność Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa.

Obiekty wpisane do rejestru zabytków:
- założenie dworsko-parkowe:
a) dwór murowany z około połowy XIX w., rozbudowany o skrzydło zachodnie na początku XX w.
Dwór powstał około połowy XIX w. z wykorzystaniem fragmentów wcześniejszego budynku; rozbudowano go w 1929 r. według projektu Polikarpa Łuczaka z Pakości. Dwór, mocno zdegradowany, o reliktowo zachowanych cechach klasycystycznych, piętrowy, na planie prostokąta, kryty czterospadowym dachem (eternit). Od frontu, kolumnowy, obecnie mocno zdegradowany portyk z czterema masywnymi kolumnami podtrzymującymi relikty balkonu. W elewacji tylnej znajduje się pięcioboczna weranda, a od zachodu klatka schodowa. Od zachodu niższa oficyna z przybudówką dobudowana na początku XX w. Front poprzedzał kolisty podjazd z gazonem zdobionym świerkami, dziś to pole uprawne. Od północnego wschodu zachował się park krajobrazowy.
b) park krajobrazowy
Park z 2. połowy XIX w. o powierzchni 6 ha. Rośnie tu cenny starodrzew, m.in. lipy drobnolistne, wiązy polne, jesiony wyniosłe, topole czarne, oraz kasztanowce białe. Podszyt tworzą bzy lilaki, śnieguliczka białojagodowa, karagana syberyjska oraz bez czarny.
- droga brukowana

Obiekty o wartości historyczno-kulturowej:
- kapliczka z figurą Matki Boskiej