JAKSICE
Kod pocztowy: 88-181
Liczba ludności: 1092 (stan na 30.06.2023); 1182 w 2013 r.
Sołectwo: Jaksice
Sołtys: Krystyna Sowińska (od 2020, wcześniej Anna Koralewska)
tel.: 609 951 954

Reprezentanci w Radzie Gminy: Alina Kośka, Krzysztof Kazior

części wsi: Czarna Droga, Poniatówki
obiekty fizjograficzne: Błota, Browar, Burlant, Cynkowa Łąka, Gapianki, Kapuśniki, Nowaczyzna, Pęchowo, Różki, Smyrnia, Slamówka, Śliwin, Śliwinek

We wsi:
- świetlica wiejska - opiekun Monika Cieślak
- Ochotnicza Straż Pożarna
- Szkoła Podstawowa im. Władysława Broniewskiego
- Przedszkole Samorządowe Gminy Inowrocław „Akademia Przedszkolaka"
- kościół pw. św. Marcina Biskupa, proboszcz ks. Adam Meller
- stacja kolejowa

Pierwsza wzmianka o wsi w 1326 r., przy czym miejscowy kościół parafialny powstał przed 1325 r., co oznacza, że i wieś powstała przed tą datą. Stanowiła zrazu własność książęcą, potem królewską w starostwie inowrocławskim. Jeszcze w 1846 r. była wsią rządową, miała wtedy 37 domów i 303 mieszkańców. W końcu XIX w. na gruntach Jaksic egzystowała wieś rządowa, obejmująca Jaksice wieś, folwark w Jaksiczkach (o powierzchni 538 mórg) i folwark w Borkowie. Obok niej, w Jaksicach Wielkich, funkcjonowała osada prywatna z folwarkiem o areale 1700 mórg. W całych Jaksicach było wtedy 50 domów i 725 mieszkańców. W 1921 r. gmina rządowa Jaksice obejmowała Borkowo folwark, stację kolejową, Jaksice wieś i Stefanowo pustkowie (łącznie 65 domów i 954 mieszkańców). Z kolei obszar dworski Jaksice obejmował wtedy Jaksice folwark i Jaksiczki folwark (łącznie 9 domów i 188 mieszkańców). We wsi dawny majątek – po 1945 r. RSP – od 1956 r. GS.

Układ przestrzenny wsi został zachowany. Charakterystyczna owalnica przecięta drogą relacji Inowrocław – Bydgoszcz zachowała swój zasadniczy kształt. Jej obudowę tworzą budynki mające charakterystyczny dla fizjonomii wsi wyraz architektoniczny. Dominantę kubaturową w krajobrazie wsi stanowi kompleks szkolny. Pewnym dysonansem w krajobrazie są zabudowania remizy OSP, stacji wodociągowej i nieczynnego drewnianego kiosku (ze względu na formę architektoniczną). Skrajne położenie, w stosunku do zwartej zabudowy wsi, ma linia kolejowa Inowrocław – Bydgoszcz otwarta w 1872 r. Wzdłuż dróg Jaksice – Liszkowo i Jaksice – Oporówek występują charakterystyczne dla parcelacji z lat 30. XX w. budynki mieszkalne zwane „Poniatówkami”. Według mapy topograficznej z 1933/34 r. we wsi, oprócz cmentarza poza zwartą zabudową, istniał cmentarz i kościół zlokalizowany w północnej strefie zabudowy. We wschodniej części wsi funkcjonował wiatrak.

Obiekty o wartości historyczno-kulturowej w ewidencji zabytków:
1) Obiekty użyteczności publicznej:
a) zespół szkoły z XIX/XX w.,
b) budynek gospodarczy, murowany z początku XX w.;
2) Zespół dworski:
a) dwór, ul. Dworcowa 10
Zbudowany na przełomie XIX i XX w. dla rodziny von Borck, później mocno przebudowany. Budynek piętrowy z mezzaninem, kryty dachem płaskim. Do przeszklonej werandy od frontu prowadzi kamienne podejście. Elewacje pozbawione pierwotnych podziałów i dekoracji sztukatorskiej. Dwór mieści obecnie mieszkania i świetlicę wiejską.
b) sześciorak, ul. Dworcowa 6, murowany z XIX/XX w.,
c) park krajobrazowy z XIX w.;
3) Zabudowa mieszkaniowa:
a) ul. Szkolna – dom nr 13, murowany z 2. połowy XIX w.,
b) ul. Szkolna – dom nr 15, murowany z 2. połowy XIX w.,
c) ul. Szkolna – dom nr 21, murowany z końca XIX w.
d) ul. Szkolna – dom nr 23, murowany z 2. połowy XIX w.,
e) ul. Wschodnia – domy nr 1, 4, 6, 7, 8, 9, 10;
4) Obiekty sakralne:
a) cmentarz rzymsko-katolicki (parafia rzymsko-katolicka w Jaksicach).

- budynek po dawnej poczcie
- droga brukowana (przy dworcu)
- kapliczka z rzeźbą Matki Boskiej z 1948 r. na miejscu pomnika Powstańców Wielkopolskich
- kapliczka dziękczynna z figurą Matki Boskiej, 2010 r.

Pomniki przyrody: aleja dębów szypułkowych rosnących przy drodze Bydgoszcz – Inowrocław na odcinku Jaksice –Strzemkowo oraz platan klonolistny rosnący w parku dworskim.